KADI BURHANEDDİN

Türk tarihinde sayıları az olsa da ulema içinden hükümdarlar yetişmiştir. Çünkü ulema siyaset yapsa da bunu göz önünde yapmaktan hoşlanmamıştır. Bunun nedeni yapılan hataların sorumlusu olmak istememeleridir. 14. Yüzyıl Anadolu'sunda Kadı Burhaneddin devlet kurucusu olması nedeniyle farklı bir portreye sahiptir. Yazımızın konusu Kadı Burhaneddin ve devleti üzerine olacaktır.

 1345 yılında dünyaya geldi. Baba tarafından Salur Türkmenlerinden olup annesi de Selçuklu hanedanına mensuptur. O günün ilim merkezleri olan Kahire ve Şam'da İslami ilimler öğrendi. Uygur kökenli Müslüman bir Moğol komutanı olan Eretna Bey tarafından Kayseri kadısı olarak görevlendirildi. Eretna beyliğinin parçalanma sürecinde Kayseri'nin Karamanoğulları işgali sürecinde bu işgale karşı çıkarak şehrin Eretna beyliğine bağlı kalmasında önemli rol oynadı. Bu durumdan sonra Eretna beyliğinin hükümdarı Alaaddin Ali Bey, Kadı Burhaneddin'i vezirliğe tayin etti. Vezirlik sürecinde hem kardeşler arası kavgalar hem de emirlerin bağımsızlık istekleri nedeniyle yaşanan iç çekişmelerden rahatsızdı. 1381 yılında Sivas'ta bağımsızlığını ilan etti.

 Kadı Burhaneddin'in iktidar döneminde de Anadolu'daki siyasi kriz ortamı devam etmiştir. Osmanlılar, Memluklar, Akkoyunlular devleti başta olmak üzere tüm güç odaklarının Anadolu'ya hakimiyet için ittifakları ve çekişmeleri yaşanmıştır. Bu zaman diliminde Timur'un Doğu Anadolu'da belirlemesi bu unsurlar için her şeyin farklı cereyan etmesine sebep olacaktır. Altın Orda, Osmanlı ve Kadı Burhaneddin ittifakı Timur'a karşı direnme kararı almıştır. Fakat Timur'un Erzurum'dan kuzeye yönelmesi işin yönünü değiştirmiştir. Elbette bu durum Kadı Burhaneddin'in lehine bir durum olacaktır.

 Tabi tehlike geçtikten sonra Akkoyunlu hükümdarı Karayülük Osman bey batıya yönelerek Kadı Burhaneddin ile rekabete girmişti. Netice itibariyle Kadı Burhaneddin esir düşmüştür. Serbest bırakılması karşılığında Kayseri'yi Akkoyunlular'a vereceğini söylemesine rağmen Osman bey ikna olmamış ve Kadı Burhaneddin'i öldürtmüştür. Kendisi karşısındaki ittifakın bozulmasına ve müttefiklerin bir diğerini öldürmesine sevinen Timur için Anadolu seferi artık daha kolay olacaktır.

 Kadı Burhaneddin alim, fakih ve divan sahibi bir hükümdar olarak Anadolu semasında kısa süre parlayan bir yıldız gibiydi. Devrinde Kayseri, Sivas gibi şehirleri mamur beldeler haline getirmişti. Allah rahmet eylesin.

 

Mustafa AK

Seydişehir İHL Tarih Öğretemeni